Ondernemingsrecht gaat over de verschillende rechtsvormen van ondernemingen en hoe die opgericht, geliquideerd of omgevormd worden. Het betreft de (verdeling van) interne en externe bevoegdheden van verschillende personen of organen.

Vaak wordt gedacht dat al het recht van ondernemingen, ook ondernemingsrecht is. Dat is niet zo, want veel aansprakelijkheidsrecht of contractenrecht is van toepassing op iedereen; of het nu een onderneming is of niet. Het echte ondernemingsrecht, gaat over de verschillende rechtsvormen van ondernemingen en hoe die opgericht, geliquideerd of omgebouwd worden. Het gaat over de interne en externe bevoegdheden van verschillende personen of organen, en de vraag wat er gebeurt als iemand iets doet wat anderen niet willen, of dat niet mag.

Vormen van rechtspersonen

Een veel gebruikte rechtsvorm voor een onderneming is de BV, met name sinds de invoering van de Flex-BV. Dat is geen bijzondere BV, maar gewoon een BV die is ingericht met gebruikmaking van het nieuwere BV-recht uit 2012. Dit heeft als grootste voordeel dat er nu geen minimum kapitaalstorting meer nodig is. De BV is juridisch een zelfstandige persoon, met eigen rechten en plichten; een rechtspersoon. Dat is anders bij een eenmanszaak, waar de rechten en plichten van de ondernemer niet van het privévermogen gescheiden zijn. Een rechtspersoon blijft bestaan, onafhankelijk van bijvoorbeeld het overlijden van de ondernemer. Er zijn belastingnadelen verbonden aan een BV, omdat allerlei fiscale faciliteiten voor starters en kleine ondernemingen niet beschikbaar zijn, maar qua aansprakelijkheid is het een prettige constructie. Ook NV’s zijn rechtspersonen, net als stichtingen. De vereniging bestaat in twee soorten; een informele en een formele vereniging. Alleen de formele vereniging is een rechtspersoon en deze moet daarom, zoals alle rechtspersonen, opgericht worden bij een notaris. Dit doet een advocaat dus niet. Wel kan Mr. Vlieger u advies geven over de vraag welke rechtsvorm het beste bij uw plannen past. Een zelfstandig ondernemer kan kiezen voor een eenmanszaak of voor een BV. Als zijn of haar echtgenoot veel helpt, heeft het dan zin om een VOF op te zetten? Wat zijn de voordelen van de VOF ten opzichte van de EMZ en de BV? Mensen die een goed doel willen ondersteunen, kiezen vaak automatisch voor de stichting, maar een BV kan ook. En is een informele vereniging voor de businessclub afdoende, of wordt het toch een formele? Wie eenmaal een keuze gemaakt heeft, kan natuurlijk besluiten om alsnog om te vormen. Ook wordt vaak voorafgaand aan een overname de onderneming verbouwd of verkoop klaar gemaakt.

Interne en externe bevoegdheden

Zodra de rechtspersoon is opgericht, bepaalt het ondernemingsrecht tot op zekere hoogte wat de interne en externe bevoegdheden zijn van de verschillende personen in de onderneming. Een veel voorkomende vraag is of bestuurders van een BV zelfstandig of gezamenlijk bevoegd zijn om overeenkomsten te sluiten. Notarissen adviseren veelal iedereen zelfstandig bevoegd te maken, met het idee dat dit wel zo makkelijk is. Maar wanneer een van de bestuurders dan een overeenkomst sluit waar intern geen goedkeuring voor gegeven is, dan komt een BV daar niet zomaar vanaf. Verstandiger is het dus om de bestuurders gezamenlijk bevoegd te maken, en daarbij een volmacht af te geven voor het sluiten van overeenkomsten tot bijvoorbeeld 10.000 Euro. Qua interne bevoegdheidsverdeling is het natuurlijk van belang wie waarover mag beslissen: wat dient er te worden voorgelegd aan de Aandeelhouders Vergadering en waarover beslist het bestuur? Op gelijke wijze is het in verenigingen de vraag wat de leden beslissen, en wat aan het bestuur wordt overgelaten. En heeft de oprichter van een stichting eigenlijk bevoegdheden ten opzichte van het nieuwe bestuur? Vaak denkt men ten onrechte dat dit het geval is.

Aansprakelijkheid en conflicten

De interne bevoegdheidsverdeling is ook van belang, wanneer er sprake is van een tegenstrijdig belang. Mag een bestuurder contracten sluiten met zichzelf in privé? En als dat niet mag, wie beslist dan wel? Kunnen andere bestuurders dergelijke overeenkomsten terugdraaien? En is de bestuurder waar het om gaat aansprakelijk te stellen als hier schade uit is voortgekomen? Mr. Vlieger beantwoordt dergelijke vragen voor ondernemers. Wat in praktijk het meest voorkomt, zijn de conflicten tussen twee aandeelhouders of bestuurders, of tussen de twee vennoten van een vof; de stemmen staken dan en als er niet tevoren is nagedacht over een oplossing, leidt dit tot patstellingen. Veel ondernemers starten samen met een vriend of bekende een onderneming, zonder nader uit te werken wat er moet gebeuren als de meningen toch gaan botsen. Afspraken daarover zijn veel makkelijker te maken op het moment dat iedereen nog op goede voet staat, reden waarom Mr. Vlieger mensen geregeld adviseert om een aandeelhoudersovereenkomst of op maat gesneden vof-overeenkomst op te stellen. Bijvoorbeeld als een alleenstaande jongeman een onderneming heeft samen met iemand die vier studerende kinderen heeft, dan wil die laatste waarschijnlijk liever dividend uitkeren dan de eerste. Volgens de wet krijgt degene die niets wil uitkeren bij 50/50 aandeelhouderschap zijn zin, maar echt eerlijk is dat natuurlijk niet. Beter is het dan om vooraf de afspraak te maken dat bij uiteenlopende wensen ten aanzien van dividend, zal worden besloten om het gemiddelde uit te keren. Op deze manier zijn heel wat conflicten te voorkomen.