Het gezondheidsrecht is al het recht dat speciaal geschreven is voor de medische sector, plus het reguliere recht dat in de zorgsector een net iets andere toepassing kent. Het betreft de contractuele relatie tussen arts en patiënt, maar ook het toezicht dat de overheid uitoefent binnen de zorg, via bestuursrecht of strafrecht. Dit laatste, strafrecht, oefenen wij binnen Boomberg Advocaten echter niet uit, wel civielrecht en bestuursrecht. We kijken hierbij naar uw individuele zaken, maar ook naar maatschappelijke vraagstukken, zoals het recht van wetenschappers op het gebruik van medische big data voor onderzoek.

Geneeskundige behandelingsovereenkomst en verplichte zorg

De civielrechtelijke basis van het gezondheidsrecht is de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (de WGBO). Deze wet regelt onder meer dat een patiënt recht heeft op informatie over zijn gezondheidstoestand en de voor- en nadelen van verschillende behandelmethodes. Daarnaast vereist de WGBO een bepaald minimumniveau ten aanzien van de zorgverlening, en beperkt het de mogelijkheden om aansprakelijkheid uit te sluiten. Naast vrijwillige zorg bestaat er ook gedwongen zorg. Deze kent twee vormen; onder de Wvggz en de Wzd. De Wet verplichte ggz regelt wanneer aan iemand verplichte zorg kan worden opgelegd, omdat iemand dat tijdelijk niet goed kan beoordelen. Denk daarbij aan psychische problemen of verslavingen. In dat geval kan gedwongen behandeling plaatsvinden in een ggz-instelling, zoals een ziekenhuis of een kliniek. De wet zorg en dwang ziet op verplichte zorg wanneer er geen zicht op is dat de situatie nog verandert, zoals bij ernstig gehandicapten en patiënten met dementie. Beide wetten beogen te zorgen dat mensen de zorg krijgen die zij nodig hebben, zonder dat onnodig inbreuk wordt gemaakt op hun mensenrechten.

Preventief en reactief overheidstoezicht

De bestuurlijke kant van het gezondheidsrecht, betreft het preventieve en reactieve overheidstoezicht. Preventief toezicht betreft onder meer de Wet BIG. Deze wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg, bepaalt wie bevoegd is om beroepen in de zorg uit te oefenen. De wet is bedoeld om de kwaliteit en de veiligheid van de gezondheidszorg te waarborgen, door toegangseisen tot een bepaald beroep te eisen, maar ook permanente beroepsuitoefening en educatie. Deze wet is er dus op gericht te voorkomen dat iemand zorg verleent die het eigenlijk gewoon niet kan; vandaar dat dit preventieve zorg wordt genoemd. Het reactieve toezicht gaat erom dat de overheid kan ingrijpen als blijkt dat de situatie in bepaalde zorginstellingen niet goed verloopt. Zo kan het gebeuren dat er in een bepaald ziekenhuis statistisch gezien teveel pacemakers worden geplaatst, zonder dat daar een medische verklaring voor is. Ook wordt er gereageerd naar aanleiding van de verplicht te melden calamiteiten; als een patiënt is overleden aan iets wat een fout lijkt te zijn.

ACM & Nza en de zorgsector

De Autoriteit Consument en Markt houdt de zorgsector in het oog ten aanzien van de naleving van concurrentieregels (mededingingsbeperkende gedragingen, misbruik van macht en preventief concentratietoezicht). Dit eerste, daar kan Boomberg Advocaten u helaas niet bij helpen. Wij staan u wel bij ten aanzien van de andere vorm van toezicht die de ACM houdt: op zorg-dienstverlening aan consumenten. Er wordt hierbij beoordeeld of er geen sprake is van bijvoorbeeld oneerlijke handelspraktijken of misleidende reclame. De Nza richt zich in haar toezicht op goede, toegankelijke en betaalbare zorg. Daarbij wordt gekeken naar kwaliteit, maar ook naar tarieven en declaratie-mogelijkheden. Voorts kijkt de NZa naar de marktwerking in de zorg: of er voldoende concurrentie bestaat en blijft bestaan, om een goede prijs en kwaliteit tot stand te brengen. Dit alles is geregeld in de Wet Marktordening Gezondheidszorg, de ZorgVerzekeringsWet en de Wet Langdurige Zorg.

Medische zorg en data

Een rechtsgebied dat nog in de kinderschoenen staat, maar dat wij bij Boomberg Advocaten met zeer veel interesse volgen, betreft het recht van wetenschappers op medische big data. In Nederland hebben wij ter bescherming van de privacy de AVG (oftewel de GDPR) en bepaalde regels uit de WGBO. Die bepalen beide dat gegevens van patiënten met vrijwel niemand gedeeld mogen worden. Beide wetten bevatten echter uitzonderingen voor onderzoek; als data bedoeld zijn om wetenschappelijke vooruitgang te kunnen maken, en de data worden goed beschermd, dan mag er ineens veel meer. Maar is er ook een plicht om data beschikbaar te maken als een wetenschapper erom vraagt? In hoeverre kan een verzoek om data gebaseerd worden op de Wet Open Overheid? En welke rol speelt de Wet Hergebruik Overheidsinformatie (Who) hierin? Echt onontgonnen gebied is dit, daar waar het de vraag is wie volgens Europa overheid is, en dus data zou moeten delen. Want bijvoorbeeld Vektis is volgens het bestuursrecht geen overheid, maar Brussel denkt daar wellicht anders over. Dit onderwerp is een specialiteit geworden van Boomberg Advocaten. Mr. Vlieger is bij uitstek de advocaat die de ontwikkelingen volgt van de European Health Data Space (EHDS).