Het aanbestedingsrecht in vogelvlucht; Als de overheid besluit tot aanschaf van een dienst, werk of levering, moet deze zich houden aan het aanbestedingsrecht. De bedoeling van het aanbestedingsrecht is om ondernemingen gelijkelijk in staat te stellen overheidsopdrachten te verwerven. De overheid heeft jaarlijks miljarden aan opdrachten te vergeven. De overheid stuurt daarbij in de regel op de beste prijs - kwaliteit verhouding en slecht bij uitzondering op de laagste prijs. Het Rijk dient zich aan deze regelgeving te houden, als ook gemeenten, provincies en waterschappen. De regels zijn echter evengoed van toepassing op (semi) publieke instellingen zoals universiteiten en scholen, en speciale sectorbedrijven, zoals bedrijven die ons voorzien van drinkwater, energie of vervoer.

Beginselen van het aanbestedingsrecht

Omdat het succes van een aanbesteding met name afhangt van het doorlopen van de juiste stappen, zijn deze geobjectiveerd in vormvoorschriften en vaste vereisten. Deze zijn opgenomen in de Aanbestedingswet en de Gids Proportionaliteit. De belangrijkste beginselen waaraan moet worden voldaan, zijn de volgende:

(1) alle bedrijven die de betreffende goederen of diensten zouden kunnen leveren, horen een gelijke kans te krijgen;
(2) alle kanshebbers moeten gelijk behandeld worden;
(3) er moet duidelijke informatie gegeven worden, juist om iedereen gelijke kansen te geven en
(4) de eisen die gesteld worden, moeten in verhouding staan tot de grootte van de opdracht.

Uit deze beginselen volgen allerlei regels. Bijvoorbeeld; er dient vooraf te worden aangegeven waar een dienst aan moet voldoen (Programma van Eisen). Het is niet de bedoeling, dat die set eisen nog weer verandert nadat de opdracht aan een partij is gegund. Bovendien dient helder te zijn op welke criteria geselecteerd en gegund gaat worden. Tegenwoordig zijn criteria rondom duurzaamheid en MVO volop in ontwikkeling, omdat de overheid zoveel mogelijk duurzaam wil inkopen om bij te dragen aan haar maatschappelijke doelstellingen.

Soort aanbestedingsprocedure

De aanbestedingsprocedure verloopt niet altijd hetzelfde. Dat is ook logisch want voor iedere dienst, levering of werk is wel een andere relevante markt te bedenken. Is een markt groot, dan vereist dat een andere benadering dan als de markt bijvoorbeeld heel klein is: ook is dat aanleiding voor de overheid om na te denken over de vormgeving van de opdracht. Daarnaast zijn er standaardprocedures als de openbare en de niet-openbare procedure, naast bijzondere procedures als de mededingingsprocedure met of zonder voorafgaande bekendmaking. Voor een overheid is goede ondersteuning bij een inkooptraject vooruitlopend op een aanbestedingsprocedure heel wenselijk. Alles begint bij de formulering van de overheidsopdracht en een verkenning van de relevante markt. Is de markt in staat de opdracht uit te voeren zoals de overheid dat voor ogen heeft? Een succesvolle aanbesteding, begint daarom altijd met de vaststelling wat de behoefte is die wordt aangeschaft, wat de relevante markt is en welke aanbestedingsprocedure daarbij past.

Aanbesteding & rechtspraak

Ondanks de vele regels en zorg, gaat er toch nog geregeld iets mis bij aanbestedingen. Eisen die de overheid stelt zijn tegenstrijdig, niet proportioneel, schrijven (on)bewust toe naar één leverancier, of gunningscriteria zijn niet eenduidig en ondubbelzinnig geformuleerd. Als marktpartij is het goed de stukken tot in detail door te nemen en tijdig de juiste vragen te stellen of bezwaar te maken. De termijnen zijn vaak uiteengezet in de documenten en fataal van aard. De elementen rondom vormvoorschriften, selectie- en gunningscriteria zijn al jaren voorwerp van talloze korte gedingen die over aanbestedingsprocedures en documenten plaatsvinden. Omdat het aanbestedingsrecht een Europese dimensie heeft zijn ook de uitspraken van het Europese Hof van Justitie voor Nederland van belang.